Το Κέντρο Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙΜ) του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) σας καλωσορίζει στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα  με τίτλο 2ο Θερινό Σχολείο: «Κειμενικά/λογοτεχνικά είδη: ανάγνωση, γραφή και διδασκαλία», διάρκειας 40 διδακτικών ωρών, το οποίο θα διεξαχθεί 5-9 Ιουλίου 2021 και θα υλοποιηθεί με ολιγομελή εργαστήρια στον Πύργο της Παιδαγωγικής Σχολής του ΑΠΘ. Στην περίπτωση που η επιδημιολογική κατάσταση της χώρας λόγω covid-19 δεν επιτρέπει τη διά ζώσης διεξαγωγή του θερινού σχολείου, τούτο θα διεξαχθεί διαδικτυακά με ανάλογη μείωση των διδάκτρων.

Επιστημονικά υπεύθυνη του προγράμματος είναι η Βενετία Αποστολίδου, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας και Λογοτεχνικής Εκπαίδευσης στο ΠΤΔΕ του ΑΠΘ, Διευθύντρια του Εργαστηρίου για τη Μελέτη της Ανάγνωσης και της Γραφής στην Εκπαίδευση και την Κοινωνία.

Στο πρόγραμμα διδάσκουν  έξι Καθηγητές και Καθηγήτριες του Εργαστηρίου για τη Μελέτη της Ανάγνωσης και της Γραφής στην Εκπαίδευση και την Κοινωνία του ΠΤΔΕ του ΑΠΘ (Α. Αϊδίνης, Β. Αλεξίου, Β. Αποστολίδου, Α. Καρακίτσιος, Τ. Κωστούλη, Φ. Παπαδημητρίου), ο κριτικός λογοτεχνίας στην εφημερίδα Το Βήμα Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, ενώ στα εργαστήρια θα επικουρήσουν διδάκτορες, ειδικοί στα αντίστοιχα κειμενικά είδη.

Στόχος του προγράμματος

Ο σκοπός του θερινού σχολείου είναι η συστηματική εξέταση του τρόπου με τον οποίο τα κειμενικά και λογοτεχνικά είδη καθορίζουν την ανάγνωση  και τη γραφή. Τούτο σημαίνει πως τα χαρακτηριστικά και οι συμβάσεις τους, όταν είναι γνωστές και συνειδητές, διευκολύνουν την κατανόηση αλλά και τη συγγραφή τους. Ένας άλλος, εξίσου σημαντικός, σκοπός είναι η αξιοποίηση των κειμενικών χαρακτηριστικών και των κειμενικών συμβάσεων στη διδασκαλία της γλώσσας και της λογοτεχνίας στο σχολείο. Οι εργασίες του θερινού σχολείου, μετά από την αναγκαία θεωρητική επεξεργασία των εννοιών, θα επικεντρωθούν σε κάποια κειμενικά ή λογοτεχνικά είδη τα οποία κρίνονται ως πολύ σημαντικά είτε γιατί χρησιμοποιούνται στο σχολείο ευρέως χωρίς όμως να υπάρχει η ανάλογη συνειδητοποίηση των χαρακτηριστικών και των συμβάσεών τους είτε γιατί απουσιάζουν από το σχολείο, είτε γιατί έχουν μεγάλη διάδοση σήμερα στην κοινωνία.

Αναγκαιότητα προγράμματος

H επιλογή του συγκεκριμένου θέματος για το θερινό σχολείο βασίζεται στη διαπίστωση μιας μεγάλης σύγχυσης στον εκπαιδευτικό, και όχι μόνον, χώρο γύρω από τα κειμενικά είδη, σύγχυση η οποία δημιουργεί αλυσιδωτά προβλήματα στην ανάγνωση, τη γραφή και τη διδασκαλία τους. Στην εποχή μας παρατηρείται αύξηση της παραγωγής κειμένων στο διαδίκτυο αλλά και στα δεκάδες σεμινάρια δημιουργικής γραφής ενώ στο σχολείο η δημιουργική γραφή έχει εισαχθεί ως δραστηριότητα στο μάθημα της λογοτεχνίας του Γυμνασίου. Παρόλα αυτά, δεν έχει γίνει κατανοητό ότι η γνώση των χαρακτηριστικών συγκεκριμένων κειμενικών ειδών, τόσο παραδοσιακών όσο και υβριδικών ή πολυτροπικών, βοηθά στην εξαγωγή νοήματος κατά την ανάγνωση όσο και στην αποτελεσματικότερη συγγραφή τους, ενώ είναι φανερό επίσης ότι κάποια είδη κειμένων όπως λ.χ. τα πληροφοριακά δεν απολαμβάνουν της ίδιας προσοχής με τα αφηγηματικά. Εκτός όμως από την εκπαίδευση, η γνώση και η άσκηση σε βασικά κειμενικά είδη μπορεί να βοηθήσει κάθε άτομο και επαγγελματία που παράγει λόγο στη δημόσια σφαίρα να εκφράσει τη σκέψη του και την προσωπικότητά του.

Μαθησιακά αποτελέσματα

Ολοκληρώνοντας το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα, οι συμμετέχοντες:

• Θα γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά και την ιστορία συγκεκριμένων κειμενικών /λογοτεχνικών ειδών κρίσιμων για την εκπαίδευση αλλά και την σύγχρονη επικοινωνία.
• Θα έχουν ασκηθεί στην ανάγνωση και συγγραφή των συγκεκριμένων κειμενικών/λογοτεχνικών ειδών.
• Θα μπορούν να διδάξουν τα συγκεκριμένα κειμενικά είδη αποτελεσματικότερα στην εκπαίδευση και έτσι να βοηθήσουν τους μαθητές τους στην κατανόηση και συγγραφή τους.

Σε ποιους απευθύνεται το πρόγραμμα

Το πρόγραμμα απευθύνεται  σε εν ενεργεία εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, μεταπτυχιακούς φοιτητές, υποψήφιους διδάκτορες, πτυχιούχους Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών.

Κατηγορίες υποψηφίων που γίνονται δεκτοί/Προαπαιτούμενες γνώσεις/ Κριτήρια επιλογής

Αίτηση συμμετοχής μπορούν να υποβάλουν πτυχιούχοι Παιδαγωγικών Τμημάτων αλλά και πτυχιούχοι Τμημάτων Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής, Φιλολογίας, Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ, καθώς και άλλων Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών που μπορεί να ενδιαφέρονται για το θέμα.

Οι συμμετέχοντες θα πρέπει να έχουν διαβάσει τα εξής μυθιστορήματα σε οποιαδήποτε έκδοση επιθυμούν:

Πηνελόπη Δέλτα, Ο Μάγκας, Άλκη Ζέη, Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της, Μάρω Δούκα, Η αρχαία σκουριά, Ρέα Γαλανάκη, Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ Πασά, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Υπουργός νύχτας.

Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.

Μέθοδος υλοποίησης

Το πρόγραμμα θα διαρκέσει πέντε μέρες, Δευτέρα έως Παρασκευή. Οι εργασίες θα διαρκούν οκτώ ώρες καθημερινά (10.00-18.00). Κάθε μέρα θα είναι αφιερωμένη σε ένα ή δύο κειμενικά/λογοτεχνικά είδη και θα περιλαμβάνει διδασκαλία και εργαστήριο. Οι διδακτικές ώρες κάθε μέρας μπορεί να κατανέμονται διαφορετικά ανάμεσα σε διάλεξη και εργαστήριο, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε είδους. Οι διαλέξεις έχουν σκοπό να διευκρινίσουν καταρχάς την ίδια την έννοια του κειμενικού είδους με βάση τις διάφορες ειδολογικές θεωρίες αλλά και να σκιαγραφήσουν τις βασικές αρχές της παιδαγωγικής του γραμματισμού με βάση τα κειμενικά είδη. Στη συνέχεια οι διαλέξεις θα έχουν σκοπό να εξηγήσουν τα βασικά χαρακτηριστικά, τις συμβάσεις και την ιστορία του κάθε κειμενικού είδους ενώ στα εργαστήρια που θα ακολουθούν και τα οποία θα καταλαμβάνουν τις περισσότερες ώρες της ημέρας, οι εκπαιδευόμενοι θα χωρίζονται σε ομάδες και θα ασκούνται στην ανάγνωση, κατανόηση, συγγραφή και εκπόνηση διδακτικών σεναρίων με βάση τα εξεταζόμενα κειμενικά είδη.

Εκπαιδευτικό υλικό / Άλλες παροχές

Το εκπαιδευτικό υλικό περιλαμβάνει τις εξής κατηγορίες: 1) Βιβλιογραφία γύρω από τη θεωρία των κειμενικών ειδών, την παιδαγωγική του Γραμματισμού με βάση τα κειμενικά είδη, καθώς και για κάθε ένα από τα κειμενικά και λογοτεχνικά είδη που θα διδαχθούν στο πρόγραμμα. 2) Λογοτεχνικά βιβλία, μυθιστορήματα και ανθολόγιο ποιημάτων τα οποία θα χρησιμοποιηθούν στα εργαστήρια. 3) Διαφόρων ειδών κείμενα από τον ημερήσιο και περιοδικό τύπο, αποσπάσματα από βιβλία καθώς και κείμενα από το διαδίκτυο τα οποία θα χρησιμοποιηθούν στα εργαστήρια.

Δομή Εκπαιδευτικού προγράμματος

Η πρώτη διδακτική ενότητα περιλαμβάνει τις εισαγωγικές διαλέξεις γύρω από τις ειδολογικές θεωρίες και την παιδαγωγική του γραμματισμού με βάση τα κειμενικά είδη (2 ώρες). Τα κειμενικά/ λογοτεχνικά είδη που έχουν επιλεγεί είναι τα εξής:

1. Η περίληψη, ως διαδικασία πύκνωσης  των πληροφοριών ενός αρχικού μητρικού  κειμένου – προφορικού ή γραπτού- η οποία συνιστά κομβική δραστηριότητα στη σημερινή εποχή και μάλιστα κριτήριο γλωσσικής αξιολόγησης των μαθητών/τριών στο πλαίσιο των πανελληνίων εξετάσεων.  Το εργαστήριο θα έχει θέμα την παραγωγή περιληπτικών κειμένων σε δοσμένα αρχικά κείμενα διαφόρων ειδών και εκπόνηση διδακτικών προτάσεων για τη διδασκαλία της περίληψης. (6 ώρες)
2. Το πληροφοριακό κείμενο το οποίο είναι πολύ διαδεδομένο τόσο μέσα στο σχολείο (ας σκεφτούμε τα σχολικά εγχειρίδια των διαφόρων μαθημάτων) και τις κάθε είδους εξετάσεις των μαθητών όσο και έξω από αυτό, στις διάφορες μορφές δημοσιογραφικού ή επιστημονικού λόγου. Το εργαστήριο έχει θέμα την ανάλυση και συγγραφή πληροφοριακών κειμένων διαφόρων θεματικών. (8 ώρες)
3. Το μυθιστόρημα το οποίο, λόγω της πολυγλωσσίας και της διαλογικότητας που το διακρίνουν το καθιστούν ιδανικό είδος για την προώθηση του κριτικού γραμματισμού. (4 ώρες)
4. Βιβλιοπαρουσίαση / κριτική μυθιστορήματος τα οποία, ενώ ακμάζουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, παρατηρείται σύγχυση στα ειδολογικά χαρακτηριστικά των σχετικών κειμένων. Τα είδη 3 και 4 θα αποτελέσουν το αντικείμενο του εργαστηρίου στο οποίο θα γίνει συγγραφή παρουσιάσεων και κριτικών σε δοσμένα μυθιστορήματα τα οποία θα πρέπει να έχουν διαβαστεί. Τα μυθιστορήματα που θα πρέπει να έχουν διαβαστεί είναι: Πηνελόπη Δέλτα, Ο Μάγκας, Αλκη Ζέη, Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της, Μάρω Δούκα, Η αρχαία σκουριά, Ρέα Γαλανάκη, Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ Πασά, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Υπουργός νύχτας. (4 ώρες)
5. Η ποίηση, η οποία διαβάζεται λιγότερο από την πεζογραφία στις μέρες μας ενώ θεωρείται ένα από τα δυσκολότερα αντικείμενα για διδασκαλία. Στο εργαστήριο θα πραγματοποιηθεί επιλογή ποιημάτων για παιδιά, συγγραφή ποιημάτων και θα εκπονηθούν σενάρια διδασκαλίας ποιημάτων στο σχολείο. (8 ώρες)
6. Το ψηφιακό πολυτροπικό κείμενο το οποίο συνιστά μια αναντίρρητη πραγματικότητα, η οποία επαναπροσδιορίζει την έννοια του εγγράμματου πολίτη των σύγχρονων κοινωνιών. Το αντικείμενο του εργαστηρίου είναι η διδακτική αξιοποίηση ιστοπληροφοριών σχολικών εγχειριδίων. (8 ώρες)

Υποχρεώσεις εκπαιδευόμενων/Πιστοποιητικό Επιμόρφωσης

Για την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος οι συμμετέχοντες θα πρέπει:

• να έχουν παρακολουθήσει το σύνολο των διδακτικών ενοτήτων. Οι απουσίες δεν μπορούν να υπερβαίνουν το 10 % των προβλεπόμενων ωρών εκπαίδευσης.
• να εκπονήσουν μία τελική εργασία η οποία θα σταλεί, μετά τη λήξη των εργασιών του προγράμματος, σε δεδομένη προθεσμία. Η εργασία θα αποτελεί προέκταση της δουλειάς των εργαστηρίων με τον απαιτούμενο αναστοχασμό και θεωρητική υποστήριξη.
• να έχουν καταβάλει το σύνολο των διδάκτρων εφάπαξ μέχρι δεκαπέντε μέρες πριν από την έναρξη του Προγράμματος.

Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος απονέμεται στους συμμετέχοντες Πιστοποιητικό Επιμόρφωσης με 3 ECTS, το οποίο εκδίδεται από το Κέντρο Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης του ΑΠΘ και υπογράφεται από τον Πρόεδρο του ΚΕΔΙΒΙΜ και τον Επιστημονικά Υπεύθυνο του Προγράμματος.

Στους συμμετέχοντες που παρακολούθησαν αλλά δεν εκπόνησαν τελική εργασία, θα δοθεί Βεβαίωση Παρακολούθησης.

Κόστος συμμετοχής/Εκπτωτική πολιτική

Το κόστος συμμετοχής ανέρχεται στο ποσό των 130€ ανά εκπαιδευόμενο (συμπεριλαμβάνει το ελαφρύ γεύμα των πέντε ημερών). Θα δοθεί μία υποτροφία (απαλλαγή από τα δίδακτρα) με κριτήριο το οικογενειακό τους εισόδημα. Στην περίπτωση που η επιδημιολογική κατάσταση της χώρας λόγω covid-19 δεν επιτρέπει τη διά ζώσης διεξαγωγή του θερινού σχολείου, τούτο θα διεξαχθεί διαδικτυακά με ανάλογη μείωση των διδάκτρων.

Αιτήσεις

Η Αίτηση πρέπει να συνοδεύεται από το αντίγραφο πτυχίου ΑΕΙ.