Α. Αναπαραγωγή έργων στο πλαίσιο των Προγραμμάτων ΚΕΔΙΒΙΜ κατά τη διδασκαλία/εξετάσεις
1. Αναλογική αναπαραγωγή και χρήση έργων κατά τη διδασκαλία/εξετάσεις (άρθρο 21 παρ. 1 Ν. 2121/1993)
«Επιτρέπεται χωρίς την άδεια του δημιουργού και χωρίς αμοιβή η έντυπη αναπαραγωγή άρθρων νομίμως δημοσιευμένων σε εφημερίδα ή σε περιοδικό, σύντομων αποσπασμάτων έργου ή τμημάτων σύντομου έργου ή έργου των εικαστικών τεχνών νομίμως δημοσιευμένου, εφόσον γίνεται αποκλειστικά για τη διδασκαλία ή τις εξετάσεις σε εκπαιδευτικό ίδρυμα, στο μέτρο που δικαιολογείται από τον επιδιωκόμενο μη εμπορικό σκοπό, είναι σύμφωνη με τα χρηστά ήθη και δεν εμποδίζει την κανονική εκμετάλλευση. Η αναπαραγωγή πρέπει να συνοδεύεται από την ένδειξη της πηγής και των ονομάτων του δημιουργού και του εκδότη, εκτός εάν αυτό είναι αδύνατο».
Συνεπώς:
- Επιτρέπεται η έντυπη αναπαραγωγή έργων (στην έκταση που ορίζει ο νόμος) χωρίς άδεια του δημιουργού και χωρίς αμοιβή, εφόσον έχει αποκλειστικό σκοπό την ενίσχυση της διδασκαλίας (και όχι την υποκατάστασή της) ή τις εξετάσεις σε εκπαιδευτικό ίδρυμα.
- Επιτρέπεται η έντυπη αναπαραγωγή ολόκληρων των άρθρων που είναι δημοσιευμένα σε περιοδικό ή εφημερίδα καθώς και η αναπαραγωγή ενός εικαστικού έργου.
- Επιτρέπεται η έντυπη αναπαραγωγή σύντομων αποσπασμάτων από άλλο έργο (λ.χ. βιβλίο) ή τμημάτων σύντομου έργου (λ.χ. ποιήματος). Περαιτέρω προσδιορισμός της έννοιας του «σύντομου» επιτυγχάνεται, κατά περίπτωση, σύμφωνα με τη ρήτρα εφαρμογής της διάταξης «στο μέτρο που δικαιολογείται από τον επιδιωκόμενο μη εμπορικό σκοπό, εφόσον είναι σύμφωνη με τα χρηστά ήθη και δεν εμποδίζει την κανονική εκμετάλλευση του έργου». Για την έντυπη αναπαραγωγή έργων χάριν διδασκαλίας/εξετάσεων ο νόμος δεν προβλέπει ποσοστά επιτρεπόμενης αναπαραγωγής.
- Επωφελούμενοι της εξαίρεσης είναι τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, ωστόσο, την πράξη της έντυπης αναπαραγωγής έργων ενεργούν οι διδάσκοντες καθηγητές οι οποίοι έχουν και την ευθύνη επιλογής των έργων καθώς και του αριθμού των αντιτύπων, που δεν πρέπει να υπερβαίνει τον αριθμό των μαθητών της τάξης.
- Επιτρέπεται ελεύθερα χωρίς τις ως άνω προϋποθέσεις, η αναπαραγωγή, όπως και στην περίπτωση της αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση (βλ. παραπάνω):
(i) Νόμων, δικαστικών αποφάσεων, εγκυκλίων, κανονισμών, κλπ.
(ii) Έργων πνευματικής ιδιοκτησίας που διατίθενται ψηφιακά από ελεύθερες ή στο πλαίσιο αδειών creative commons (π.χ. SSRN).
(iii) Έργων που έχουν περιέλθει στο δημόσιο χώρο, δηλαδή, έληξε η διάρκεια προστασίας τους (70 έτη μετά τον θάνατο του δημιουργού).
(iv) Στοιχείων, δεδομένων ή πληροφοριών που δεν αποτελούν έργα πνευματικής ιδιοκτησίας καθώς και των ειδήσεων (=νέων της ημέρας)
(v) εκφράσεων της λαϊκής παράδοσης.
2. Ψηφιακή αναπαραγωγή και διάθεση έργων κατά τη διδασκαλία/εξετάσεις (άρθρο 21 παρ. 2 Ν. 2121/1993)
Στο μέτρο που μέχρι σήμερα δεν έχουν ρυθμιστεί/συμφωνηθεί τα ζητήματα εύλογης αμοιβής, απαγορεύεται καταρχήν σε κάθε διδάσκοντα, ανεξάρτητα από την ιδιότητά του (μέλος ΔΕΠ, ΕΔΙΠ, ΕΕΠ κλπ.) και το πρόγραμμα σπουδών (προπτυχιακό, μεταπτυχιακό), να χρησιμοποιεί έργα με οποιονδήποτε ψηφιακό τρόπο (π.χ. στην αίθουσα, στο πλαίσιο διαδικτυακών διαλέξεων, στο e–learning).
Εξαίρεση από την απαγόρευση υφίσταται αναφορικά με:
(i) οτιδήποτε βρίσκεται εκτός προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας (Βλ. παραπάνω υπό Β 1(5)).
(ii) υλικό που έχει δημιουργήσει ο διδάσκων, και το οποίο προστατεύεται, στο μέτρο που δεν υπάρχουν επ’ αυτού άλλα δικαιώματα, λ.χ. ένα άρθρο που δεν έχει δημοσιευθεί σε επιστημονικό περιοδικό ή αναρτάται σε μορφή word/pdf από το δικό του αρχείο (αυτοέκδοση, όπου δεν υπάρχουν δικαιώματα του εκδότη) ή έχει δημοσιευτεί από τον ίδιο ως «ελεύθερο δικαιωμάτων», λ.χ. με άδεια cc ή έχει αναρτηθεί σε ιστότοπο ελεύθερης πρόσβασης (open access, λ.χ. ssrn).
(iii) υλικό για το οποίο ο διδάσκων έχει λάβει έγγραφη άδεια να το χρησιμοποιεί δωρεάν, χωρίς, δηλαδή η χρήση να θεμελιώνει οποιαδήποτε υποχρέωση αμοιβής έναντι του ιδρύματος, ή αυτός διαπιστώνει ότι τέτοια άδεια έχει παραχωρηθεί στο Α.Π.Θ.
Σημείωση 1: Η αναπαραγωγή έργων πρέπει να συνοδεύεται από την ένδειξη της πηγής και των ονομάτων του δημιουργού και του εκδότη, εκτός εάν αυτό είναι αδύνατο.
Σημείωση 2: Σε κάθε παρουσίαση όπως και συνολικά σε κάθε διάλεξη που τίθεται στη διάθεση χρηστών (π.χ. στο πλαίσιο του e-learning), θα πρέπει σε ευκρινές σημείο να ορίζεται η άδεια του δημιουργού για περαιτέρω ή μη χρήση της. Λεπτομέρειες για τις άδειες που μπορεί να παραχωρηθούν, μπορείτε να βρείτε ενδεικτικά στον ιστότοπο https://creativecommons.org.
Σημείωση 3: Στο πλαίσιο του έργου opencourses έχει δημιουργηθεί ο πόρος πληροφόρησης “Πνευματική Ιδιοκτησία και Ανοικτά Μαθήματα – Ανοικτοί Εκπαιδευτικοί Πόροι”, με κατευθυντήριες γραμμές που μπορείτε να συμβουλευτείτε σχετικά. (https://eclass.gunet.gr/courses/OCGU104/)